Die economie, kan dat ook anders? Beter?
In de week van de circulaire economie organiseerden wij samen met de Natuur en Milieufederatie Gelderland een meet-up over de VPRO Tegenlicht-uitzending ‘Goed geld verdienen’ en over nieuwe, waardevollere manieren van ondernemen.
Ons panel:
Jan Jonker, hoogleraar duurzaam ondernemen
Shinta Oosterwaal, econome en één van Nederland’s aanjagers van de betekeniseconomie
Erik Toenhake, eigenaar van het duurzame kledingmerk Aarden en
Koen Rooseboom van sloopbedrijf Bork.
Samen keken we een drietal fragmenten uit de Tegenlicht-aflevering ‘Goed geld verdienen’. De belangrijkste onderwerpen wat ons betreft: Lokaal eigenaarschap, de rol van een bedrijf in de samenleving en de waarde die we met z’n allen aan de economie onttrekken. Dat is nogal wat gespreksstof voor anderhalf uur online. We nodigen iedereen dan ook van harte uit om de aflevering nog eens terug te kijken en verder met ons in discussie te gaan.
Het eerste Tegenlicht-fragment laat zien hoe de beroemde uitspraak van de econoom Milton Friedman ‘The business of business is business’ een eigen leven ging leiden. Winst werd een doel op zichzelf. Daardoor kon het gebeuren dat eigendom van een bedrijf en het werk zelf ver uit elkaar kwam te liggen. Als negatieve gevolgen van bedrijfsbeslissingen, zoals gezondheidsproblemen of werkloosheid, niet je eigen dorp raken, maar mensen op een ander continent, is het gemakkelijker dat te negeren.
“Ons MKB is al super maatschappelijk betrokken”
Sterke voedingsbodem
Eén van de eerste waarnemingen tijdens de meet-up: Onze economie wordt niet gedragen door de grote jongens die staatssteun aanvragen, maar door het gigantische aantal MKB’ers in ons land. Vaak zijn die ondernemingen al erg betrokken bij hun omgeving. Al is het maar het sponsoren van je voetbalclub – die betrokkenheid zorgt ervoor dat je als ondernemer beslissingen neemt die de community sterker maken. Een positief vertrekpunt als we de omslag willen maken naar een circulaire en betekenisvolle economie.
Meervoudige waardecreatie
Shinta Oosterwaal: “Inmiddels is er veel meer zicht op de samenhang van ondernemen met alle andere aspecten van een samenleving. Met als klap op de vuurpijl de coronacrisis, die de mythe van de vrije markt volledig ontkracht. Het is evident dat economisch gewin niet het enige is waar we naar streven.”
Jan Jonker maakt de sprong naar hoe het dan wel zou kunnen: “Je kunt op andere manieren ondernemen. Meervoudige waardecreatie, collectieve businessmodellen, coöperaties, stichtingen, die mogelijkheden zijn er gewoon.”
“We moeten eigenlijk weer een beetje meer zelfvoorzienend worden”
Shinta voegt toe dat we ook moeten kijken naar wat we maken en consumeren. Heeft dat eigenlijk wel nut? “Ik zie heil in krimp, sterker nog, ik zie een noodzaak tot krimp” – een toch verrassende uitspraak voor een econome. “We zijn allemaal consument. Onze gewoonten veranderen is de grootste uitdaging!” Gelukkig is er hoopvol nieuws over jongeren. Zíj delen hun bezittingen, gebruiken de trein, eten vegetarisch en hechten aan ambachtelijke, duurzame goederen. “Ethiek krijgt daadwerkelijk waarde”, vertelt ze.
Echte prijzen
Jan Jonker springt daarop in en wijst op het belang van échte prijzen. “Als we dat niet invoeren, dan blijft het bij praten over duurzaamheid. Banken beoordelen je bedrijfsplannen vooralsnog op dingen als rendement en kapitaal, niet op je CO2-uitstoot of de gevolgen voor de ecologie. Maar als we purpose belangrijk vinden, dan móeten we de fiscale wetgeving veranderen. Anders blijven we rommelen in de marge met ons gezellige gepraat over circulariteit.”
