De bijgaande kaart van Drenthe uit het boek ‘Gewogen ruimte’ geeft een goed inzicht in de omvang van de ruilverkavelingen in Drenthe en de enorme invloed die dit heeft gehad op het Drentse Landschap. Bijna twee derde van Drenthe ging onder het mom van landbouwkundige verbetering letterlijk op de schop. Inmiddels werken we voor veel natuurgebieden samen met onze partners aan natuur en landschapsherstel. In de rest van het buitengebied werken we met partners aan een meer natuurinclusieve landbouw, bloeiende bermen en sloten en landschapherstel. Voor een mooi en biodivers Drenthe.
1973 – Een landschap wordt bedreigd
Een landschap wordt bedreigd
Moet dit zo doorgaan? Zo luidde de veelzeggende titel van het rapport dat de Milieuraad Drenthe (nu Natuur en Milieufederatie Drenthe) in oktober 1973 publiceerde. De zorgen over de desastreuze effecten van ruilverkavelingen op natuur en landschap vormde een van de belangrijkste aanleidingen voor oprichtingvan de Milieuraad Drenthe.
Het rapport veroorzaakte destijds veel opschudding, haalde het landelijke nieuws en leidde ook – en mede tot – de redding van 175 hectare van het gave beekdallandschap rond het Andersche Diepje. Dit deel van het Drentse Aa-gebied zou op basis van al goedgekeurde ruilverkavelingsplannen letterlijk op de schop zijn gegaan. Onder andere dankzij de inzet van vrijwilligers en lokale groepen, die voor dit rapport gegevens aanleverden over alle bijzondere waarden, kunnen we nu nog van dit prachtige gebied genieten.
Kentering in de aanpak van de ruilverkavelingen
Deze mijlpaal markeert de kenteringen in het denken over en aanpak van de ruilverkavelingen in het land. Ook in Drenthe groeide het verzet tegen deze ruilverkavelingen sterk. De aanleiding en achtergronden van deze zorgen vinden we kernachtig verwoord in de inleiding van het spraakmakende ‘Moet dit zo doorgaan’. De Ruilverkavelingswet uit 1954 was oorspronkelijk bedoeld voor het simpel en alleen ruilen van gronden tussen grondeigenaren. Deze werd later, onder regie van het Rijk, echter gebruikt voor grote ingrepen als ontwatering, egaliseren, kappen van houtwallen, ontginnen van natuur en het dempen van sloten. De planvorming, voorbereiding en uitvoering was vooral in boerenhanden. Dankzij de inbreng van provincie en natuurbeschermers veranderden de ruilverkavelingsplannen. Aankoop en bescherming van natuur kregen een belangrijkere plek in de planvorming. Desondanks ging er in de uitvoering van de aangepaste plannen alsnog heel veel natuur op de schop.
Andere aanpak
We zetten ons samen met plaatselijke groepen in de beginjaren van ons bestaan op allerlei plekken schrap om deze ontwikkelingen tegen te gaan. Landelijk werkten we daarbij samen met de Stichting Natuur en Milieu en andere natuurorganisaties. Dit soort conflicten speelden niet alleen in Rolde en Anloo maar bijvoorbeeld ook rond Havelte, Zuidwolde en veel andere plaatsen. In ‘Moet dit zo doorgaan’ werd dan ook een vurig pleidooi gehouden voor aan andere aanpak. Er werden aanbevelingen gedaan voor de uitvoering (en reparatie) van goedgekeurde ruilverkavelingsplannen en voor plannen die nog in voorbereiding waren.
Niet zo, maar wel door!
En met succes! Hoewel de vele ruilverkavelingen een enorm remspoor in het landschap hebben nagelaten, zijn op grond van de latere Landinrichtingswet meer evenwichtige plannen gemaakt. De Milieuraad (nu Natuur en Milieufederatie Drenthe) is bij dit soort plannen ook meer gaan meewerken via deelname van natuurbeschermers in de plaatselijke commissies. Daarnaast leverde de Milieuraad in de daaropvolgende jaren inbreng in de Provinciale Planologische Commissie (PPC) en de landelijke Commissies die deze plannen beoordeelden. Deze inbreng in zowel de voorbereiding als uitvoering leidde mede tot meer evenwichtige plannen waarin natuur en landschapsbescherming een betere plek kregen. Belangrijke reden daarvoor was dat met de ruil en overdracht van gronden ook gronden voor natuuraankoop konden worden verworven en veiliggesteld.
Inmiddels zijn ook de landinrichtingen verleden tijd, maar zitten we zeker niet stil. In het buitengebied spelen nog steeds grote thema’s en opgaven waar we als Natuur en Milieufederatie Drenthe nauw bij zijn betrokken. De realisering van Drentse natuurnetwerk is nog in volle gang en de water, stikstof en klimaatopgaven zorgen voor grote veranderingen in het landelijk gebied. Ook daar spelen we op in. Met een brede blik, prikkelende toekomstvisie en bij voorkeur samen met allerlei partners voor een mooi en duurzaam Drenthe.
Zelf van dit prachtige gebied genieten? Klik hier voor een mooie wandelroute!
Tijdens ons jubileumjaar blikken we terug op 50 bijzondere momenten van de afgelopen 50 jaar Natuur en Milieufederatie Drenthe.
In de media
ROEG en RTV Drenthe publiceerden een mooi item met video over hoe het Anderse Diepje vijftig jaar geleden werd gered!
Beeld Het Andersche Diepje (Rechten: RTV Drenthe)