Waardevolle Drentse zandwegen verdienen provinciale bescherming

4 september 2025

Waardevolle Drentse zandwegen verdienen provinciale bescherming

Zandwegen horen bij Drenthe. Dat zal iedere inwoner van Drenthe onmiddellijk beamen.  Al eeuwenlang zijn ze deel van het Drentse landschap. Iets om trots op te zijn en om te koesteren, zou je denken. Maar zandwegen zijn in Drenthe zo normaal dat we soms onvoldoende oog hebben voor hun waarden. En of ze voldoende beschermd zijn is de vraag. Daarom pleiten wij voor Drenthe-brede bescherming van onze zandwegen.

Zandwegen Oranjekanaal in gevaar

Wij doen deze oproep niet voor niets. Deze zomer werden wij verrast door 4 aanvragen voor de aanleg van een betonfietspad langs het Oranjekanaal tussen Hijken en Orvelte. Het is de bedoeling om op 4 tracés een betonpad van 3 meter breed aan te leggen met aan weerszijden nog 40 cm grasbetonsteen. In totaal gaat het om ongeveer 5 kilometer verharding. Daarmee verdwijnen de overgebleven zandwegen langs het Oranjekanaal volledig.

Gelukkig kunnen de plannen nog worden gekeerd. Wij hebben de gemeente Midden-Drenthe gevraagd de vergunningen niet te verlenen. De werkgroep Behoud Zandwegen Oranjekanaal deed dezelfde oproep, namens ruim 80 inwoners van de gemeente.

Waarom zijn zandwegen waardevol?

Een zandweg is niet zomaar een weg van zand, maar heeft allerlei waarden:

• De geschiedenis van het landschap laten zien. Zandwegen vertellen bijzondere verhalen en vormen vaak eeuwenoude verbindingen tussen de Drentse dorpen, de akkers en de hooilanden.
• Grote waarde voor de biodiversiteit. Zo nestelen zandbijen in zandwegen, nemen vogels er een zandbad en gebruiken reptielen zandwegen om op de warmen.
• Een groene verbinding tussen natuurgebieden. Veel zandwegen zijn omzoomd met houtwallen, singels en bermen. Deze samenhang tussen het groen en de zandweg is waardevol voor allerlei planten en dieren. Zo kunnen dieren zich via de bermen, houtwallen en singels goed verplaatsen. Ook vinden ze er voedsel en plekken om zich voort te planten en te schuilen.
• Belangrijke recreatieve waarde. Niets voor niets maken veel mensen wel eens een ommetje over een zandweg in de buurt. Zandpaden vergroten de beleving van het landschap. Veel recreanten en toeristen wandelen daarom ook bij voorkeur over onverharde paden.

Goed voorbeeld bescherming zandwegen

Wie de waarden van oude zandwegen wel erkend is – opvallend genoeg – de gemeente Groningen. In haar Beleidsnota Zandwegen staan uitgangspunten en maatregelen voor de bescherming en het beheer van de zandwegen. Hiermee wil de gemeente de 22 kilometer aan zandwegen in het zuidelijk deel van de gemeente, de voormalige gemeente Haren, koesteren.

Provinciale bescherming zandwegen noodzakelijk

Hoewel Drenthe één van de provincies is waar de meeste zandwegen zijn overgebleven, worden onze zandwegen niet door de provincie beschermd. In de Omgevingsvisie en Omgevingsverordening Drenthe is er wel aandacht voor historische klinkerwegen, maar niet voor zandwegen. Sommige Drentse gemeenten hebben wel aandacht voor zandwegen. Zo zet de gemeente Tynaarlo in haar Omgevingsvisie in op behoud van historische zandwegen. Maar dit is zeker niet bij alle Drentse gemeenten het geval.

Bovendien zijn de waarden van zandwegen voor Drenthe zo groot dat zandwegen op zijn minst door de provincie Drenthe moeten worden benoemd als één van de kwaliteiten van Drenthe. Wij pleiten daarom voor een provinciale erkenning en bescherming van de waarden van zandwegen. Onze prachtige zandwegen verdienen dat!