Verkiezingen 29 oktober: van verschillen naar verbinding

16 oktober 2025

Verkiezingen 29 oktober: van verschillen naar verbinding

Het aftellen is begonnen: op woensdag 29 oktober mogen we naar de stembus om onze stem uit te brengen over de toekomst van ons land. Voor het maken van een keuze kun je natuurlijk terecht bij diverse landelijke kieswijzers. Die helpen je op weg en geven een eerste beeld. Wil je graag meer weten over groene thema’s in de vele verkiezingsprogramma’s – en wat de gevolgen zijn van de plannen? Wij geven een kort overzicht.

Zelf verkiezingsprogramma’s beoordelen

In het manifest Natuur en klimaat zijn geen bijzaak, maar noodzaak staan 10 direct uitvoerbare maatregelen om nu koers te zetten naar een toekomstbestendig Nederland. Een Nederland waarin natuur en klimaat de basis vormen voor welvaart en gezondheid. De 10 punten kunnen houvast bieden bij het beoordelen van de verkiezingsprogramma’s van de verschillende partijen.

• De 10 punten van het manifest

  1. Herstel, verbind en bescherm onze natuur
  2. Verduurzaam de industrie
  3. Laat grote vervuilers betalen
  4. Geef boeren en vissers een groene toekomst
  5. Haal Nederland eindelijk van het stikstofslot
  6. Geef Nederland weer schoon water
  7. Energiebesparing: goed voor klimaat én portemonnee
  8. Goed klimaatbeleid is natuurvriendelijk
  9. Halveer de ecologische voetafdruk van Nederland
  10. Bescherm democratische vrijheden en maatschappelijke organisaties

  Het manifest werd in oktober gepresenteerd door de provinciale Natuur en Milieufederaties en andere landelijke natuur- en milieuorganisaties.

Wat zijn de politieke partijen van plan?

Verschillende organisaties hebben de inhoud van de verkiezingsprogramma’s geanalyseerd en overzichtelijk op een rij gezet. Hieronder een kort overzicht.

• Duurzame energie. De Nederlandse Vereniging voor Duurzame energie (NVDE) heeft een overzicht gemaakt van de belangrijkste punten rond energie.
• Duurzaamheid en klimaat. Duurzaam Nieuws heeft een brede analyse gemaakt van de programma’s, inclusief ranking van de partijen.
• Klimaat en stikstof. Het PBL en CPB hebben in hun publicatie Keuzes in Kaart berekend wat de programma’s van partijen betekenen voor bijvoorbeeld stikstof- en CO₂-uitstoot. Hieronder lichten we dat verder toe.

Keuzes in kaart: gevolgen van de plannen

Het PBL en CPB hebben grote verschillen gevonden in de plannen van de politieke partijen op de thema’s klimaat/energie en stikstof/natuur. Sommige partijen willen grote stappen zetten, bij andere partijen raken doelen uit zicht. De partijen BBB, CDA, ChristenUnie, D66, GL-PvdA, JA21, NSC, SGP, Volt en VVD deden mee aan de analyse. Hieronder lees je de bevindingen van het PBL en CPB:

Klimaat en energie. De partijen maken over het behalen van de klimaatdoelstellingen op de langere termijn fundamenteel andere keuzes. Bij de plannen van de partijen ChristenUnie, D66, GL-PvdA en Volt worden broeikasgassen teruggedrongen. Bij het CDA wordt een kleinere stap gezet, bij BBB en JA21 neemt de uitstoot van broeikasgassen juist toe.

Natuur en stikstof. Er zijn grote verschillen in uitgaven en regelgeving rondom hervorming van de landbouw. GroenLinks-PvdA, D66, ChristenUnie en Volt realiseren met hun maatregelen een aanzienlijke stap naar de stikstofdoelen, door de ammoniakuitstoot uit de landbouw te verlagen en ook de uitstoot uit industrie en mobiliteit te verlagen. Ook de CDA en VVD verhogen de inspanningen in de landbouw. Bij de andere onderzochte partijen daalt de stikstofuitstoot niet meer dan op basis van het huidige beleid te verwachten is.  

Verbinding voor én na de verkiezingen

De programma’s bevatten qua natuur- en milieuonderwerpen dus grote verschillen: er valt genoeg te kiezen. Verschillen staan in de verkiezingstijd, logischerwijs, voorop. Maar laten we ons ook vooral richten op de lange termijn en de verbindingen die hiervoor nodig zijn. Want als we écht vooruit willen zullen we samen moeten optrekken.

Daarom sluiten we ons aan bij het Stembusakkoord ‘10 voor transitie’: een oproep van een brede alliantie van organisaties uiteenlopend van bedrijfsleven tot milieubeweging, met concrete afspraken voor de komende kabinetsperiode. “Deze tijd vraagt om verbinding. Het is daarom noodzakelijk de krachten te bundelen en op deze 10 punten in de komende kabinetsperiode met concrete voorstellen te komen”, aldus de opstellers van het stembusakkoord.