De hazelaar: verborgen held voor mens, dier en Drentse natuur

11 augustus 2025

De hazelaar: verborgen held voor mens, dier en Drentse natuur

Welkom in Drenthe, waar de landbouw van de toekomst al gewoon groeit! De komende tijd zetten we in de Drentse proeftuin 12 mooie gewassen in het zonnetje: van veldboon tot zonnekroon. Deze gewassen zorgen voor een gezonde bodem, meer leven, plantaardige eiwitten, biobased bouwmaterialen én lokaal voedsel. Geen grote woorden, maar daden op het land. Dit keer kijken we naar de hazelaar, een struik die je misschien achteloos passeert, maar die van grote waarde is voor zowel natuur als mens.

De hazelaar lijkt op het eerste gezicht een doodgewoon struikje, bijna ‘onkruid’, want hij duikt overal op. Maar schijn bedriegt: achter het simpele uiterlijk schuilt een bron van biodiversiteit, vruchtbare bodem en lokaal voedsel. Juist daarom heeft Ties Betjes van kwekerij De Vrolijke Noot in Wapserveen deze struik omarmd in zijn biodynamische kwekerij. “De hazelaar is een echt instapgewas. Hij is makkelijk, groeit snel aan en levert lekkere noten. De struiken hebben weinig nodig behalve tijd en wat ruimte en ze passen op vrijwel iedere grond.”

Meer dan alleen lekkere noten

Voor de bodem is de hazelaar een natuurlijke ‘verbeteraar’. Zijn blad valt snel af en verteert tot humus, waardoor de grond rijker en het bodemleven actiever wordt. Ties: “Ook op uitgeputte grond slaat hij goed aan. En wat zo mooi is: hij kan een ecologische kettingreactie op gang brengen. Denk aan schuilplekken voor dieren, humus voor de bodem en luwte voor andere gewassen.” Dankzij zijn diepe wortels blijft de bodem vochthoudend en stevig, wat ideaal is voor de droge zandgronden van Drenthe – maar hij doet het net zo goed op natte plekken.

Qua biodiversiteit doet de hazelaar het opvallend goed. De struik bloeit al in januari of februari. De mannelijke katjes vormen enorme hoeveelheden stuifmeel dat, zonder hulp van insecten, door de wind bij de kleine vrouwelijke bloemetjes belandt. “De hazelaar is dus een echte windbestuiver,” legt Ties uit. “Niet aantrekkelijk voor bijen of andere nectarzoekers, want die zitten dan toch nog in winterrust, maar wel belangrijk voor vogels en zoogdieren die beschutting of voedsel zoeken – en voor mensen die de noten verzamelen in de herfst.”

De hazelnoot zelf is een volwaardige bron van gezonde vetten, eiwitten, vitaminen en mineralen. Ties eet ze het liefst bij zijn ontbijt. Je ziet de noten vaak terug in bijvoorbeeld gebak, koekjes of notenmixen. En met de juiste rassen kun je die noten zelf met succes oogsten. “Het is belangrijk om twee verschillende rassen te planten waarvan de bloei samenvalt,” adviseert Ties. “Dat levert een betere bestuiving op en dus meer noten. En met gecultiveerde rassen ben je beter bestand tegen plagen als de hazelnootboorder, een kever die bij wilde hazelaars voor lege noten zorgt.”

Belangrijk voor het landschap en de toekomst

De hazelaar is niet invasief en heeft volgens Ties weinig invloed op de omgeving, behalve dat het landschap er mooier en gevarieerder van wordt. “Ze geven beschutting, worden hagen of bosjes, leveren hout voor de kachel of het vlechtwerk.” Vroeger werden hazelaars gebruikt voor gereedschapsstelen en in de mandenmakerij – tradities die ze bij De Vrolijke Noot nog steeds waarderen. Ook in voedselbossen is de hazelaar populair, omdat hij snel groeit en makkelijk te combineren is met andere meerjarige gewassen in het ‘blijvers en wijkers-systeem’. Hoogstambomen (de blijvers) krijgen luwte en humus dankzij de hazelaar die om hen heen groeit. De hazelaar (de wijker) ondersteunt en stimuleert daarmee dus de groei van de blijver – zoals de walnoot.

Toekomstbestendig gewas

Is de hazelaar toekomstbestendig? Volgens Ties wel: “Omdat hij weinig nodig heeft en zoveel oplevert, verrijkt hij het ecosysteem snel. Hij kan helpen bij het verhogen van de biodiversiteit en past perfect in kringlooplandbouw en agroforestry.” Zijn tip voor nieuwe hobby of professionele hazelnootboeren: kies je rassen zorgvuldig en zorg voor een goede infrastructuur als je noten wilt verwerken of verkopen. Goede afzetkanalen zijn belangrijk om de concurrentie met buitenlandse noten – nu nog dominant in bijvoorbeeld hazelnootpasta – aan te gaan.

Wil je aan de slag met hazelaars? Ties heeft één simpel advies: “Gewoon lekker aanplanten! Laat je goed adviseren over de juiste soorten en hun eigenschappen. Zo haal je het meeste uit deze verborgen held, zowel voor je bodem, biodiversiteit en het landschap, als voor jezelf.”

Gewoon lekker aanplanten!

Zo blijkt maar weer: achter die bescheiden hazelaar gaat een wereld aan mogelijkheden schuil – voor boeren, tuiniers en de Drentse natuur.